Aşılama tedavisi doğal yollardan bebek sahibi olamayan çiftlerin detaylı bir şekilde araştırdığı alternatif bir yardımcı üreme tekniğidir. Aşılama tedavisine tedavisinde Intrauterin İnseminasyon denilmektedir. Günümüzde tıp teknolojisi baş döndürücü bir hızla ilerlemekte olup, günümüzde bu tedavi yöntemin hastaya uygulanırken hasta neredeyse hiç ağrı hissetmemektedir.
Aşılama tedavisinin kimlere yapılabileceği günümüzde çok fazla gündeme gelmektedir. Ülkemizde sadece evli çiftlere uygulanan aşılama tedavisi, 1 yıl boyunca düzenli ve korunmasız bir şekilde cinsel ilişkiye girmesine rağmen gebe kalamayan kadınlara uygulanmaktadır. bu tedavi yöntemi çok ince olan bir kanül yardımıyla uygulanmakta olan bu yöntemde bazı işlemlerden geçirilen sperm hücreleri daha sonra kadının döl yatağına bırakılmaktadır.
Aşılama Tedavisi Nedir, Ne Değildir?
Çiftlerin bebek sahibi olmasının önündeki engeller her geçen gün artmaktadır. Yaşam koşullarının giderek daha stresli hale gelmesi, dengesiz beslenme tarzı, düzensiz ve dengesiz cinsel yaşam, kadın ve erkekte kısırlığın oransal olarak gittikçe artmasının nedenleri arasında ön plana çıkmaktadır. Çiftler bir yıl boyunca düzenli ve korunmasız bir şekilde cinsel ilişkiye girmesine rağmen gebelik elde edilemiyorsa bu çiftlere infertilite tanısı konur ve infertilitenin nedenleri araştırılmaya başlanır. Bu araştırma yapılırken çiftlerin her ikisinin muayenesi ve gerekli tetkikleri yapılarak çiftlerin sorunu veya sorunları aydınlığa kavuşturulmaktadır. İnfertilite vakaları gerekli muayene ve tetkiklerden geçtikten sonra bu vakaların yaklaşık yüzde 30’unda çiftlerin birinde veya her ikisinde infertiliteye neden olan bir sebep bulunabilmektedir. Bu vakaların geriye kalan yaklaşık yüzde 70’ine ise nedeni açıklanamayan infertilite tanısı konur. Bu yüzde 70’lik kesimin tedavisi hekimleri oldukça zorlamaktadır. Bebek sahibi olmayı planlayan ancak infertil olan çifte uygulanacak tedavinin ilk adımında çiftlerin fiziki muayenesinin yanı sıra öyküleri ayrıntılı bir şekilde dinlenir. İnfertil çifte uygulanan tetkikler arasında öncelikli olanlar ise erkeğin spermiyogram testi, kadının ise adet döneminin 2’inci gününde hormon seviyesinin tespit edilmesi, ultrasonla yumurta takibinin yapılması ve ilaçlı rahim filmidir. Bu tetkiklerin her çiftin özellikleri dikkate alınarak en uygun sıralama ve sıklıkla yapılması gerekir.
Düzenli olarak ve korunmasız cinsel ilişki yaşamasına rağmen doğal yollardan hamile kalamayan çiftin tetkiklerinin tamamlanmasının ardından ortaya çıkabilecek problemler çok çeşitli olabilir. Bu problemler arasında erkeğin sperm sayısının ve hareketliliğinin yetersiz olması, ya da hiç sperm olmaması, penisin anatomik olarak bozuk olması, cinsel işlev bozuklukları ile hormonal yetersizlikler, kadının ise hormonal ya da yapısal olarak yumurtalık yetmezliği, rahmin şekilsel olarak bozuk olması, tüplerinin tıkanık olması ya da olmaması, rahim iç duvarında enfeksiyon ya da bazı müdahaleler nedeniyle ileri derecede bozukluk, rahim ağzının şekilsel olarak bozuk olması veya mukus tıkacının olması gerekenden daha kalın olması, vajinanın anatomik ya da işlevsel (vajinismus) olarak bozuk olması ön plana çıkmaktadır.
Çiftte infertiliteye neden olan problemin tespit edilmesinin ardından düzeltilmesi mümkün anatomik bozukluklar gerekli operasyonlar yapılarak düzeltilir. Sistemik rahatsızlıklar, hormonal eksiklikler, aşırı kilo, veya aşırı zayıflık gibi problemler ise düzeltilir. Kadının yumurtalıkları yeterli sayıda ve kalitede yumurta üretemiyorsa ilaç tedavisi uygulandıktan sonra seri ultrason incelemeleri sayesinde kadında yumurtlamanın olduğu gün tespit edilerek o gün çiftin ilişkiye girmesi tavsiye edilir. Gebeliğin elde edilmesinde en doğal yol budur. Yumurtlama takibi ve cinsel ilişkinin yaklaşık 3-6 ay boyunca denemesine rağmen bir sonuç alınamadığı takdirde hekim tarafından çiftlere aşılama tedavisi tavsiye edilir.
Kıbrıs’ta Aşılama Tedavisi Kaç Gün Sürer?
Toplumun aşılama tedavisinin ne olduğu ve kaç gün sürdüğü konusunda kafasının bir hayli karışık olduğu söylenebilir. Aşılama tedavisi bazen çok uzun süren bir tedavi süreci olabilmekte veya cerrahi operasyon gibi değerlendirmelere gerek görülebilmektedir. Oysa aşılama tedavisi sadece birkaç dakika süren bir tedavi yöntemidir. Ne var ki Kıbrıs’ta aşılama tedavisine hazırlık süreci yaklaşık 2 hafta sürmektedir. Aşılama tedavisi esnasında kadın hiçbir ağrı ve sızı hissetmez. Kıbrıs aşılama tedavisi uygulandıktan sonra kadın 10 ila 15 dakika kadar istirahat ettikten sonra rutin günlük yaşantısına devam edebilmektedir.
Kadına aşılama tedavisi uygulanmadan evvel erkekten sperm numunesi alınmaktadır. Kadının yumurtasının ideal boyuta ulaşması içinde bazı ilaçlar kullanılmaktadır. Tüm bunlar bir arada değerlendirildiği zaman aşılama tedavisi 15 günlük bir süreçte tamamlanır. Bu süreç boyunca erkeğin randevulara gelmesi zorunlu değildir. Çünkü erkekten alınacak olan sperm numunesinin aşılamanın yapılacağı gün alınması gereklidir. Aşılama tedavisi süreci boyunca kadının ultrasonografi ile birkaç defa kontrolden geçmesi zorunludur. Kadının bu kontrollere gelirken fiziksel anlamda yanında refakatçi bulundurmasına gerek yoktur.
Kıbrıs’ta aşılama tedavisinin son günü erkeğin sperm numunesine gereksinim duyulacağı için baba adayının son randevuya gelmesi zorunludur. Aşılama tedavisinin her bir aşamasında kadın psikolojik olarak erkeğinin desteğine gereksinim duyabileceğinden erkekler, eşlerine psikolojik destek vermek amacıyla randevulara gelebilirler.
Aşılama Tedavisi (IUI) Hangi İnfertilite Durumlarında Uygulanır?
İnfertilite problemlerinin birçoğunda oldukça kolay, pratik, ekonomik ve hiçbir risk içermeyen aşılama tedavisi uygulanabilir. Aşılama tedavisinin en sık başvurulduğu infertilite durumları ise şöyledir;
- Erkekteki sperm sayısının düşük olması ya da sperm hareketliliğinin az olması
- İnfertilite nedeninin açıklanamaması
- Rahim ağzında yani servikste anatomik sorunlar tespit edilmesi
- Servikal mukusta sorunlar
- Sperme karşı antikor varlığının tespit edilmesi (İmmünolojik infertilite)
- Cinsel işlev bozuklukları
- Kadında yetersiz yumurtlama ya da yumurtlamanın hiç olmaması
Aşılama tedavisi ile bebek sahibi olmak isteyen çiftlerde erkeğe yapılan sperm tetkikinde yıkamanın ardından numunede en az 1.000.000/ml sperm olması gebe kalma şansının bir hayli yükseltmektedir. sperm sayısının bu rakamdan daha olması durumunda gebe kalma şansı azalmaktadır.
Aşılama Tedavisi İçin Gerekli Tetkikler Nelerdir?
Aşılama tedavisinde erkek için gerekli tetkikler şöyledir;
- Semen analizi
- Lokal ve sistemik fizik muayenenin yapılması
- Ayrıntılı morfolojik değerlendirmenin yapılması
- Sperm sayısı ve sperm sayısındaki hareketlilik
- Yıkamanın ardından sperm değerleri
- Serolojik testlerin yapılması
- İleri tetkiklerin yapılması
- MAR testinin yapılması
- Hormon profilinin çıkarılması
Aşılama tedavisi için kadından istenen tetkikler ise şöyle sıralanabilir;
- HSG, laparoskopi yöntemlerle tubal geçişin saptanması
- Lokal ve sistemik fizik muayenenin yapılması
- Hormon profilinin çıkarılması
- Prolaktin
- Adet döneminin 2 ila 4’üncü gün aralığında FSH, LH
- TSH
- Adet döneminin 21’inci gününde progesteron
Bu tetkiklerle birlikte hekim gerek gördüğü takdirde kadından ve erkekten bazı ileri tetkikleri yaptırması talep edilebilir. Bu tetkiklerin tümünün tamamlanmasından sonra aşılama tedavisinde uygulama evresine geçilir. Uygulama evresi ise genel olarak 3 evrede tamamlanmaktadır.
Yumurtanın Uyarılması
Kadına ilaç ve iğne tedavisi uygulanarak yumurtanın döllenmesi için en uygun forma gelmesine yardımcı olunur. Böylelikle aşılama tedavisinde başarı şansının yükseltilmesi amaçlanmaktadır. Aşılama tedavisinden önce yumurtanın büyüklüğünün 17 mm – 18mm çapına ulaşması hedeflenir. Yumurta istenen olgunluğa ulaştığı zaman çatlatma iğnesi yapılır. Bu iğnenin yapılmasından sonra aşılamanın 36 saat içerisinde yapılması gerekir.
Spermin Toplanması
İstenilen olgunluğa ulaşan yumurtanın çatlatılmasından sonra erkekten alınan sperm hücreleri özel bir solüsyonla çok daha kaliteli ve çok daha fonksiyonel hale getirilmektedir. Bu yöntemle mililitrede 5 milyon hareketli sperm elde edilmesi hedeflenir. Daha sonra özel bir pipet ya da benzer bir malzemeyle uygulamanın yapılacağı merkezdeki uzman hekime ulaştırılır.
Aşılama
Son evrede ise aşılama işlemi gerçekleştirilmektedir. Bu evrede erkekten alınan sperm hücreleri ince bir kanül yardımıyla kadının rahmine içerisine yerleştirilir. Birkaç dakika süren bu işlem esnasında kadın kramp, acı ya da benzeri bir sıkıntı yaşamaz. Son derece konforlu olan bu yöntemde kadın çok kısa bir süre istirahat ettikten sonra normal günlük yaşantısına geri döner.
Aşılama tedavisi, ideal koşullarda yumurtlamanın olduğu gün spermin özel yöntemler kullanılarak hızlandırılmasının ardından plastik bir kanül yardımıyla kadının rahminin içerisine bırakılmasına denilmektedir. Bu tedavi yönteminin sağladığı en önemli avantaj ise mümkün olduğunca çok sayıda ve hareketli spermin yeni atılan ve tüplerin yakaladığı yumurtaya mümkün olduğunca yakın mesafeye bırakılmasıdır. Mikroskopla gözlemlenebilen bir canlı olan sperm bu yöntem sayesinde 10-12 cm kazanarak vajinadaki asit ortamını, rahim ağzındaki mukus tıkacını ve rahmin içerisindeki tüplere doğru çıkılması gereken yolu atlamış olduğundan gebe kalma şansı yükselir. Spermin önünde sadece içerisindeki hareketli tüycükler yardımıyla sperm ve yumurtanın birleşmesi için en uygun ortamı sağlayan tüpler vardır. Aşılama tedavisi uygulanmadan evvel özel ilaç tedavileriyle yumurtlama sayısı ve kalitesi artırılan kadının yumurtacıkları 20 mm çapına ulaştığı zaman yumurta çatlatma iğnesi yapılır. Bu çatlatma iğnesinin yapılmasının ardından aşılama tedavisi için en uygun dönem 24 ila 36 saat aralığıdır.
Aşılama Tedavisinde Sperm Numunesi Nasıl Alınır?
Erkek, kendisine ayrılan rahat ve özel bir mekanda sperm numunesini verir.
Sperm numunesi vermesi için gerek görüldüğü takdirde görsel ya da okuma materyali temin edilmelidir.
Erkek sperm numunesi vermeden evvel en az 2 gün cinsel perhiz uygulamalı, cinsel perhiz süresi 5 günü geçmemelidir. Çünkü cinsel perhiz süresinin kısa olması sperm sayısının az olmasına neden olur. Cinsel perhiz süresinin uzun olması ise sperm hareketliliğini olumsuz etkiler.
Erkek sperm numunesini mastürbasyon yöntemiyle vermelidir.
Erkeğe sperm numunesi vermesi için steril bir kap temin edilmelidir.
Mastürbasyon yapmadan evvel eller ve penis yıkanmalı ve kağıt havluyla iyice kurulanmalıdır.
Mastürbasyon yaparken herhangi bir kayganlaştırıcı madde kullanılmamalıdır.
Aşılama yönteminin doğumhane koşullarında uzman ve tecrübeli bir ekip tarafından uygulanması son derece önemlidir. Aşılama tedavisi uygulanacak kadın jinekolojik pozisyonda hazırlanmalıdır. Steril olan spekulum rahim ağzı görülecek şekilde yerleştirilmelidir. Rahim ağzında oluşan akıntılar steril izotenik solüsyon püskürtülerek temizlendikten sonra steril kanül yavaş ve dikkatli bir şekilde rahim ağzından rahmin içerisine doğru yerleştirilir. Bu işlem uygulanırken elden geldiğince dokulara zarar verilmemesi ve kanamadan sakınılması büyük önem taşır. Laboratuvar ortamından termos içerisinde gönderilen sperm numunesi oda sıcaklığında steril olan enjektörün içerisine çekildikten sonra yavaşça kanülden içeri verilir. Aşılama tedavisinin tamamlanmasından sonra anne adayı yarım saat kadar istirahat eder. Anne adayı aşılama tedavisini takiben birkaç gün ağır fiziksel aktivitelerden ve cinsel ilişkiye girmekten kaçınmalıdır. Aşılama tedavisini bazı klinikler 12 saat arayla iki seans halinde uygulamaktadır. Aşılama tedavisinin üstünden 10-12 gün geçtikten sonra gebeliğin elde edilip edilmediği kan testiyle kontrol edilir.
Aşılama tedavisinin uzman ve deneyimli bir ekip tarafından yapılması halinde herhangi bir komplikasyonu yoktur. Anne adayının enfeksiyondan korunmasına çok dikkat edilmelidir. Aşılama tedavisinin başarı oranı seans başına yüzde 10 ila 20 aralığındadır. Üç deneme yapılmasının ardından gebelik hızında anlamlı bir artış olmadığından dolayı daha fazla deneme yapılması tavsiye edilmez. Üç denemenin ardından gebelik elde edilemezse çiftler, tüp bebek ünitelerine yönlendirilmektedir.
Aşılama Tedavisi Kimlere Uygulanır?
Toplumda aşılama tedavisine tohumlamada denilmektedir. Bu yöntemin herkes için uygulanması mümkündür. Ancak bu tedavi yöntemi, yumurtalık tüplerinin birinde veya ikisinde tıkanıklık olan kadınlara tavsiye edilmez. Çünkü tüplerin birinde ya da ikisinde tıkanıklık olduğu zaman aşılama tedavisi ile gebelik elde edilmesi mümkün olmadığından aşılama tedavisi önemini kaybetmektedir.
Aşılama tedavisinde bir diğer önemli husus ise erkeğin sperm fonksiyonlarıyla ilgilidir. Erkeğin sperm hücreleri mililitrede 20 milyondan az ve hareketli sperm sayısı yüzde 50 seviyesinden düşükse aşılama tedavisi için gönül rahatlığıyla başvurulabilir.
Evli çiftler 1 yıl boyunca korunmasız ve düzensiz bir şekilde cinsel ilişki yaşamasına rağmen gebelik elde edilemediyse, gerekli tetkikler yapıldıktan sonra aşılama tedavisi değerlendirilebilir. Kadınlarda ve erkeklerde doğal gebelik elde edilmesine engel teşkil edecek sağlık problemlerinin tespit edilmesi durumunda da aşılama tedavisi gebelik elde edilmesi için uygun bir yardımcı üreme yöntemi olabilir. Peki, ‘Aşılama tedavisi kimlere uygulanır?’ İşte toplumun en fazla merak ettiği bu sorunun yanıtı;
- Kadınlarda sperm hücrelerine zarar veren bazı antikorların tespit edilmesi halinde
- Kadının rahminde bazı ağrı problemleri varsa
- Erkeğin sperm kalitesi ve hızı düşükse
- Erkeğin penisinin şeklinde bozukluk varsa veya erkek sertleşme problemi yaşıyorsa
- Boşalma penis ağzı yerine idrar kesesine gerçekleşiyorsa
Yukarıda sayılan sorunlardan dolayı gebe kalamayan birçok kadın, aşılama tedavisi sayesinde gebe kalabilmektedir. Bu sorunlar nedeniyle anne ve baba olamayan çiftler, aşılama tedavisi sayesinde bebeklerini kucaklarına alabilmektedir.
Kıbrıs’ta Aşılama Tedavisinde Başarı Oranı Nedir?
Diğer yardımcı üreme yöntemlerindeki gibi aşılama tedavisinde de gebelik elde edilme şansı yükselmektedir. Aşılama tedavisine yönelik yapılan son araştırmalar ise bu yöntemle kadınların gebe kalma şansı yaş faktöründen kaynaklı olarak yüzde 20 ila yüzde 50 aralığında artmaktadır. Bu nedenle aşılama tedavisinde her kadın için başarı oranının aynı olduğundan veya gebe kalma ihtimalinin aynı oranda arttığından bahsetmek mümkün değildir. Yardımcı üreme tekniklerinin hepsinde başarı oranını çok sayıda faktör etkilemekte olup, bu faktörler arasında en ön plana çıkan ise kadının yaşıdır.
Bebek sahibi olmayı planlayan çiftler aşılama tedavisine başvurmadan önce normal yollarla gebe kalmayı denemelidirler. Günümüzde özellikle 30’lu yaşların sonuna yaklaşan çiftler aşılama tedavisinden faydalanmak için kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurmaktadır. Oysa uzmanlar, aşılama tedavisi için korunmasız ve düzenli olarak 1 yıl boyunca cinsel ilişkiye girilmesini tavsiye etmektedir. Bu süreç sonunda gebelik elde edilememesi durumunda aşılama tedavisinin düşünülmesi çok daha sağlıklıdır.
Çiftlerin çevresinde aşılama yöntemi ile gebelik elde edenler varsa, hemen bebek sahibi olmayı planlayan özellikle yeni evli çiftlere bu kişiler tarafından aşılama tedavisi özellikle tavsiye edilmektedir. Ancak aşılama tedavisinin kadına uygulanabilmesi için erkekteki sperm hücrelerinin belirli özelliklerde olması ve kadınlarda da geliştirilmeye müsait yumurtanın olması zorunludur. Bu iki faktör olmadan aşılama tedavisinde başarıdan söz etmek mümkün değildir.
Aşılama tedavisinden evvel kısırlığın altında yatan faktörlerin tespit edilmesi ve tedavi edilerek bu faktörlerin ortadan kaldırılması gerekir. Aşılama tedavisinin yanı sıra diğer yardımcı üreme tekniklerinde de gebelik elde edilebilmesi için bazı tetkikler ve muayeneler mutlaka yapılmalıdır. Yine uzman hekimin tavsiyelerine ve uyarılarına uyulması da aşılama tedavisinde başarıya etki eden faktörler arasında yer almaktadır.
Aşılama Tedavisi En Fazla Kaç Defa Yapılabilir?
Çiftler aşılama tedavisinin ne olduğu hakkında çok fazla araştırma yapsalar da aşılama tedavisi ile ilgili en fazla merak edilen bir diğer konuda ilk aşılama tedavisinde gebelik elde edilemediği takdirde aşılama tedavisinin en fazla kaç defa yapılabileceğidir. Aşılama tedavisinde herhangi bir sınırlama olmasa da çiftler daha fazla zaman kaybetmemek için aşılama tedavisi 2 ya da 3 defa denendikten sonra gebelik elde edilemezse, çiftlere tüp bebek tedavisine başvurmaları önerilir. Çünkü tüp bebek tedavisinde çiftlerin sağlıklı bir bebeği kucaklarına almalarındaki en önemli faktörlerden biri de belirli bir yaşı geçmemiş olmaktır.
Bu nedenle çiftler, aşılama tedavisinin yanı sıra tüp bebek tedavisinin de kimlere yapılabileceği hususunu iyi araştırmalıdır. Tüp bebek tedavisinde özellikle kadının yaşının çok fazla ilerlemiş olması çok büyük önem taşır. Aşılama tedavisi birkaç kez denenmesine rağmen gebelik elde edilemezse, kadının yaşı ilerlemeden tüp bebek tedavisine geçilmesi en doğru tercihtir. Ayrıca aşılama tedavisinde 3 denemeden sonraki denemelerde gebelik elde edilme oranı oldukça düşüktür.
Aşılama Tedavisi Adetin Kaçıncı Gününde Uygulanır?
Aşılama tedavisinin adetin kaçıncı gününde uygulandığı da çok fazla araştırılmaktadır. Aşılama tedavisi adet döneminin ikinci ya da üçüncü gününde uygulanan bir yardımcı üreme tekniğidir. Ancak aşılama tedavisinin adetin kaçıncı gününde yapılacağı kadından kadına değişmektedir. Bunun nedeni ise aşılama tedavisinin kadına uygulanabilmesi için kadındaki yumurtanın belirli bir büyüklüğe ulaşması gerekmektedir. Yumurtanın ideal büyüklüğe ulaşması ise kadından kadına farklılık göstermektedir.
Tüm bu faktörlerden dolayı aşılama tedavisinin adetin kaçıncı günü yapılabileceği ile ilgili net bir bilgi verilemez. Aşılama tedavisinin üstünden 10 gün geçtikten sonra kadından alınan kan örneği ile yapılan gebelik testi sayesinde gebeliğin elde edilip edilmediği anlaşılır. Bu sayede kadına uygulanan aşılama tedavisinin başarısı tespit edilir.
Çiftlerin aşılama tedavisinde bazı hususlar ile ilgili titiz davranması gerekmektedir. Aşılama tedavisinde hafif bel ağrısı veya regl ağrısı normal karşılanmaktadır. Yine aşılama tedavisinden sonraki 2 ila 3 gün cinsel ilişkide bulunulması uzmanlar tarafından tavsiye edilmez. Ayrıca aşılama tedavisinin yapıldığı gün banyoda yapılmamalıdır. Aşılama tedavisi sürecinde kadın ağır kaldırmamalı ve vücudunu çok fazla zorlamamalıdır.
Aşılama Tedavisi Devlet Hastanelerinde Uygulanıyor Mu?
Aşılama tedavisi bazı devlet hastanelerinde uygulanabilmektedir. Devlet hastanesinde aşılama tedavisi uygulanabilmesi için gerekli donanıma sahip personel mutlaka olmalıdır. Aşılama tedavisinde özel kliniklerin fiyatlarını yüksek bulanlar ya da bu fiyatları karşılayacak maddi gücü olmayanlar, aşılama tedavisini devlet hastanelerinde almayı tercih etmektedir. Aşılama tedavisi veren devlet hastanelerinde çok ciddi bir yoğunluk yaşandığı için bu tedaviyi devlet hastanelerinde almak isteyen çiftler aylarca sıra beklemek zorunda kalabiliyor. Bu bekleme süresi ise bazı çiftler için gereksiz zaman kaybıdır.
Özellikle 30’lu yaşların sonuna gelmiş olan çiftler için zaman çok büyük bir önem taşımaktadır. Bu çiftler için aylarca, hatta bazen 1 yılı bulan bir süre beklemenin ne kadar doğru bir tercih olduğunun çok iyi düşünülmesi ve en sağlıklı kararın alınması gerekmektedir.
